Tôi bước chân vào nhà với niềm tự hào chưa từng có. Trên tay là chìa khóa xe mới tinh, chiếc xe mơ ước mà tôi vừa rước về với giá gần 700 triệu. Mặc dù chưa đủ tiền, nhưng tôi đã liều vay bố vợ 300 triệu để hoàn tất khoản còn thiếu. Vợ tôi đồng ý, bố vợ cũng hào sảng, còn tôi thì lâng lâng trong niềm vui chiến thắng.
Chiếc xe đậu trước sân nhà, lấp lánh dưới ánh đèn vàng khiến tôi đứng ngắm mãi không thôi. Trong lòng tôi bỗng dâng trào cảm giác mãn nguyện lạ lùng, như thể lần đầu tiên trong đời mình bước ra khỏi cái bóng tự ti về xuất thân nghèo khó. Tôi đã có thể ngẩng cao đầu trước bạn bè, họ hàng, thậm chí là cả chính bản thân mình.
Tôi gọi điện cho vợ, hớn hở khoe: “Em ơi, về mau! Anh có món quà đặc biệt cho em đấy!”. Vợ tôi ở đầu dây bên kia cũng hào hứng không kém. Cô ấy vốn là người thực tế, nhưng hôm nay lại hồ hởi như một đứa trẻ sắp được mở quà sinh nhật. Cô ấy nói sẽ về ngay sau khi tan làm.
Vừa ngắt máy, tôi bước vào nhà thì thấy mẹ đang ngồi trên ghế, tay vẫn cầm cốc trà nóng như thường lệ. Tôi hăng hái khoe: “Mẹ ơi, con mua xe rồi. Đẹp lắm, mẹ ra xem thử nhé!”. Mẹ tôi không phản ứng gì ngay. Bà chỉ nhìn tôi một lát, ánh mắt trầm tĩnh đến khó hiểu, rồi chậm rãi hỏi: “Tiền đâu mà con mua?”.
Tôi cười lớn: “Bố vợ con cho vay. Ba trăm triệu. Còn lại là tiền dành dụm của vợ chồng con mấy năm nay.” Tôi tưởng bà sẽ mừng cho tôi, nhưng ngược lại, khuôn mặt mẹ tôi bỗng sa sầm lại. Bà đặt cốc trà xuống, giọng trầm lặng như tiếng gió lạnh xuyên qua cửa gỗ: “Con có biết, ba con ngày xưa cũng từng vay tiền thông gia không?”
Câu nói ấy khiến tôi khựng lại. Không khí trong phòng đột ngột nặng nề. Tôi chưa bao giờ nghe mẹ nhắc về chuyện ấy, và cũng chưa từng nghĩ nó lại là thứ có thể khiến bà đổi sắc mặt nhanh đến vậy. Tôi dè dặt ngồi xuống đối diện bà, chờ đợi một điều gì đó mà chính tôi cũng không rõ là gì.
Mẹ tôi kể, giọng bà khàn khàn như lẫn theo tiếng thời gian. Năm xưa, ba tôi là người sĩ diện. Dù làm công nhân, thu nhập ba cọc ba đồng, nhưng vẫn muốn có chiếc xe máy xịn để chở mẹ tôi đi lại cho “nở mày nở mặt”. Ông vay bố mẹ vợ lúc đó – tức ông bà ngoại tôi – một khoản lớn, hứa sẽ trả sau vài năm. Nhưng rồi biến cố xảy ra, ông bị tai nạn lao động, mất khả năng làm việc. Cả gia đình rơi vào khốn khó. Và món nợ năm ấy đã trở thành lý do khiến mẹ tôi bị bên ngoại coi thường suốt mười mấy năm trời.
Tôi nghe mà lạnh sống lưng. Đột nhiên, chiếc xe ngoài sân không còn lấp lánh nữa, mà như một khối gạch lớn đè lên ngực. Tôi cố chống chế: “Nhưng con sẽ trả đầy đủ. Vợ con cũng đồng ý mà mẹ.” Bà chỉ lắc đầu: “Không phải lúc nào người ta cũng chỉ đợi tiền trả. Đôi khi cái giá phải trả là danh dự, là tự trọng, là niềm tin. Con nghĩ con có thể kiểm soát được hết mọi thứ, nhưng cuộc đời chẳng đơn giản như con nghĩ đâu.”
Tối đó, tôi trằn trọc mãi không ngủ được. Trong đầu cứ văng vẳng giọng nói của mẹ, hình ảnh cha tôi – người đàn ông tôi kính trọng nhưng cũng đầy mâu thuẫn – hiện lên như bóng ma từ quá khứ. Tôi bắt đầu hoài nghi quyết định của mình. Mình mua xe vì nhu cầu thật sự, hay chỉ để chứng minh bản thân?
Vợ tôi về muộn, bước vào nhà với gương mặt háo hức. Cô ấy reo lên khi nhìn thấy xe: “Đẹp quá anh ơi! Em không nghĩ lại mua được nhanh vậy!” Nhưng tôi không thể chia sẻ niềm vui đó cùng cô ấy. Tôi chỉ ngồi lặng lẽ, như một khúc gỗ trôi giữa dòng suy nghĩ.
Cô ấy nhận ra sự bất thường. “Có chuyện gì vậy anh?” Tôi kể lại lời mẹ. Vợ tôi im lặng hồi lâu. Cô ấy không nói gì, chỉ nắm lấy tay tôi. Sự im lặng của cô khiến tôi hiểu rằng, dù cô ấy đồng ý cho tôi vay tiền bố, nhưng trong lòng cô vẫn có những lo âu giấu kín.
“Anh biết không...” – cuối cùng cô ấy cất tiếng – “Bố em không nói gì, nhưng em biết ông ấy từng rất lo lắng. Ông là người trọng danh dự, nên mới không đặt điều kiện khi cho vay. Nhưng nếu có chuyện gì xảy ra, có khi chính ông ấy sẽ day dứt nhiều hơn cả anh.”
Tôi nắm chặt tay vợ, cảm giác ngột ngạt càng lúc càng dâng cao. Lúc đó, tôi hiểu rõ rằng mình đã biến món quà thành một gánh nặng vô hình cho cả hai bên gia đình. Một chiếc xe, có đáng để đánh đổi sự yên ổn và tự trọng đến vậy không?
Đêm ấy, tôi không thể chợp mắt. Đúng 11 giờ đêm, tôi lái xe ra khỏi nhà. Vợ tôi không ngăn cản, chỉ khẽ gật đầu, như thể cô biết tôi sẽ làm gì. Tôi tới nhà bố vợ, gõ cửa khi ông đã chuẩn bị đi ngủ. Ông ngạc nhiên khi thấy tôi. Tôi cúi đầu, đặt túi tiền lên bàn, nói rõ ràng: “Con xin trả lại tiền. Con vẫn chưa đủ chín chắn để nhận món vay lớn như vậy.”
Ông nhìn tôi một lúc lâu, rồi mỉm cười, không nói gì. Đó là lần đầu tiên tôi thấy ông thật sự nhẹ lòng, không phải bởi vì số tiền, mà vì thái độ của tôi.
Tôi lái xe về nhà, lòng nhẹ như chưa từng có. Sáng hôm sau, tôi gọi điện cho đại lý xe, xin huỷ hợp đồng mua bán. Tôi mất một khoản phí nhỏ, nhưng nhận lại được sự thanh thản lớn hơn gấp nhiều lần.
Một tuần sau, tôi bán chiếc xe cũ cũ kỹ của mình để góp thêm vốn và quyết định chuyển hướng: thay vì mua xe, tôi sẽ đầu tư cho việc học thêm chuyên môn. Tôi muốn trở thành người có năng lực thực sự, không chỉ là kẻ sĩ diện.
Tôi bắt đầu học thêm buổi tối sau giờ làm. Vợ tôi ủng hộ hết lòng. Mỗi ngày, chúng tôi cùng nhau đặt ra mục tiêu, kiểm tra ngân sách, lên kế hoạch tiết kiệm. Dù không còn những buổi tối rong ruổi trên xe mới, nhưng chúng tôi lại có nhiều thời gian bên nhau hơn, và điều đó quý giá hơn bất kỳ chiếc xe nào.
Ba tháng sau, tôi được cất nhắc làm trưởng nhóm trong công ty. Tăng lương, thêm thưởng, công việc ổn định hơn. Bố vợ cũng bắt đầu cởi mở hơn, thỉnh thoảng còn rủ tôi uống trà, nói chuyện công việc. Tôi hiểu, ông đã dần tin tưởng tôi thật sự.
Chiếc xe kia giờ chỉ còn là câu chuyện mỗi khi tụ họp gia đình. Mẹ tôi hay nhắc lại với giọng đùa: “Hồi đó mà không nói câu ấy chắc giờ con mắc nợ cả đời rồi.” Tôi cười, lòng biết ơn bà vô cùng. Chính bà đã ngăn tôi khỏi một quyết định sai lầm.
Giờ đây, mỗi khi bước ra đường, tôi vẫn dùng chiếc xe cũ nhưng đầu ngẩng cao. Không phải vì phương tiện mình lái, mà vì tôi biết rõ giá trị của sự trưởng thành không nằm ở những gì ta sở hữu, mà nằm ở cách ta lựa chọn khi đứng giữa ranh giới sĩ diện và trách nhiệm.
Và chính đêm ấy, cái đêm tôi vội vàng trả lại 300 triệu, mới thật sự là bước ngoặt khiến tôi trở thành người đàn ông đúng nghĩa.