Tôi là Kiên, làm việc ở thành phố đã hơn mười hai năm. Sau từng ấy thời gian bôn ba, tôi quyết định trở về quê, nơi mảnh đất nhỏ cha mẹ để lại nằm im lìm bên lề con đường làng đầy bụi đỏ. Tôi muốn dựng một mái nhà cho gia đình, cho đứa con sắp chào đời, và cũng là cho giấc mơ của cha mẹ ngày xưa chưa kịp thực hiện.
Mảnh đất ấy nằm ngay đầu làng, sát cạnh là ngôi nhà cổ kính của ông Thịnh – người đàn ông đã ngoài bảy mươi, sống một mình và nổi tiếng với tính khí cộc cằn, xét nét từng điều nhỏ. Ngay ngày đầu tiên tôi dẫn nhóm thợ về khảo sát, ông đã sang, ánh mắt hằn học. Ông chống nạnh nhìn vào bản thiết kế nhà, không buồn che giấu vẻ khó chịu.
"Ba tầng à? Cậu xây thế thì ban công nhà tôi không còn ánh nắng sáng nữa. Tôi sống nhờ ánh nắng đó đấy." Giọng ông khàn đặc, từng chữ rơi ra như mũi dao nhỏ. Tôi bật cười, nghĩ ông chỉ đùa cho vui, nhưng ánh mắt ông nghiêm nghị đến lạnh người. Không có một chút hài hước nào trong đó.
Tôi giữ bình tĩnh, giải thích mọi thứ đều đúng quy chuẩn: chiều cao, khoảng cách, vị trí xây dựng – không có gì vi phạm. Nhưng ông cứ lặp đi lặp lại một câu: "Cậu chặn đường sống của tôi." Nghe vô lý, nhưng trong mắt ông, tôi nhìn thấy một điều gì đó khác – như một nỗi đau chưa được gọi tên.
Tôi mặc kệ những lời ấy và tiếp tục nộp hồ sơ xin phép xây dựng. Một tuần sau, khi công nhân chuẩn bị đào móng, bất ngờ có một nhóm người trong làng kéo đến. Họ đứng chặn trước cổng, phản đối gay gắt. "Không thể để xây nhà ở đây, phá vỡ cảnh quan làng!" – họ đồng thanh nói.
Tôi chết lặng. Sao lại có thể ngăn cản người ta xây nhà trên chính đất của mình? Nhìn kỹ, tôi nhận ra có cả những gương mặt thân quen – bà Thoan tôi từng sửa mái nhà miễn phí, ông Lượng tôi từng chở đi viện giữa đêm mưa. Cảm giác bị phản bội xâm chiếm lòng tôi như một cơn gió lạnh xuyên qua áo.
Tôi tìm đến từng người để hỏi lý do. Hóa ra, ông Thịnh đã đến từng nhà, kể rằng tôi định xây nhà trọ cho thuê, gây ồn ào, mất an ninh trật tự làng xóm. Không ai kiểm chứng. Họ tin ông – người sống lâu năm, có tiếng nói – hơn là tôi, một người vừa trở về sau hơn chục năm xa quê.
Không chịu đựng được, tôi đến nhà ông Thịnh, gõ cửa không ngừng cho đến khi ông ra mở. Tôi hỏi thẳng: "Tại sao bác lại làm vậy với cháu?" Ông nhìn tôi rất lâu, đôi mắt sâu như đáy giếng cũ, rồi không đáp lời, quay người đi vào trong. Tưởng ông lờ đi, tôi định quay về thì ông bất ngờ kéo cửa, ra hiệu tôi vào nhà.
Căn nhà cũ kỹ, mùi thời gian ám lên từng bức tường loang lổ. Ông dẫn tôi đến một góc phòng, nơi treo tấm ảnh đen trắng cũ mờ: một cậu bé đứng cạnh người phụ nữ có ánh mắt lạ lẫm mà quen thuộc. "Con trai tôi," ông cất giọng khàn khàn, "mất năm 23 tuổi vì trầm cảm. Nó từng là họa sĩ, hay ngồi ban công vẽ bình minh. Tôi hứa với nó – sẽ giữ nguyên mọi thứ: ánh sáng buổi sáng, chiếc ghế mây, cả mảng tường kia."
Tôi chết lặng. Một người cha giữ lấy ánh nắng như giữ lấy đứa con đã mất. Tôi không biết nói gì, chỉ gật đầu và ra về. Cả đêm hôm đó, tôi trằn trọc. Tôi có nên bớt đi một tầng? Nhưng vợ tôi sắp sinh, cha mẹ tôi từng mong ngôi nhà ba tầng vững chắc. Liệu tôi có thể hy sinh tương lai cho một ký ức?
Sáng hôm sau, tôi quyết định. Tôi giữ nguyên chiều cao ba tầng, nhưng thay đổi kết cấu toàn bộ. Thay vì xây thẳng mặt tiền hướng chính Bắc, tôi xoay lệch 45 độ về phía Đông Nam. Phía sau nhà – nơi giáp với ban công ông Thịnh – tôi dùng kính lấy sáng toàn bộ, tạo khoảng hở để nắng vẫn xuyên qua. Ngôi nhà như một hình khối gãy gập, hiện đại mà lạ mắt.
Thi công phức tạp hơn, chi phí đội lên, nhiều người bảo tôi điên. Nhưng mỗi sáng, tôi thấy ánh nắng vẫn tràn qua ban công nhà ông Thịnh, và ông vẫn đứng đó, lặng im. Không còn ánh mắt gay gắt, chỉ là một người già đang giữ lại thời gian bằng ánh sáng.
Ngày hoàn thiện, tôi mời cả làng đến dự tân gia. Ông Thịnh không đến. Nhưng buổi chiều, tôi thấy trên lan can nhà ông có một nhành hoa trắng – đúng nơi ánh nắng rọi vào. Không ghi tên, không lời nhắn, nhưng tôi hiểu.
Ba tháng sau, ông Thịnh nhập viện vì tai biến. Không ai thân thích. Gia đình ông đi nước ngoài từ lâu. Tôi và vợ thay phiên nhau mang cháo, thăm nom. Một lần, ông nắm tay tôi, ánh mắt không còn lạnh lùng: "Cảm ơn vì cậu đã không phá đi ánh sáng của thằng bé."
Một tuần sau, ông mất. Tôi sang phụ dọn nhà. Trong ngăn kéo cũ, tôi tìm thấy một tập tranh của con trai ông. Có một bức khiến tôi không rời mắt – ban công nhà tôi, chưa từng tồn tại, nhưng được vẽ từ góc nhìn ban công ông Thịnh. Trong tranh, phía sau nhà tôi – nơi ánh sáng tràn vào – có một khu vườn xanh và một gia đình nhỏ đang cười nói. Là vợ tôi, tôi và đứa bé chưa sinh.
Tôi dựng bức tranh đó ngay phòng khách, đối diện cửa sổ hướng Đông Nam. Mỗi sáng, khi ánh nắng len lỏi qua lớp kính, tôi thấy ông Thịnh và con trai ông trong từng tia sáng. Quá khứ và hiện tại có thể sống cùng nhau – nếu ta biết cách giữ gìn. Ánh sáng – tưởng nhỏ bé – đôi khi chính là chiếc cầu nối giữa những điều đã mất và những gì đang đến.