Căn nhà cấp bốn nằm lọt thỏm cuối con hẻm nhỏ như bị thời gian lãng quên. Trên chiếc giường gỗ cũ kỹ, bà Sáu nằm đó, đôi mắt mờ đục hướng ra ô cửa sổ chật chội. Gió lùa qua khe cửa, lạnh như lòng người. Bà già rồi. Và hơn ai hết, bà biết rõ, mình không còn nhiều thời gian.
Ba người con, mỗi người một tính cách, một cuộc đời riêng. Người cả – anh Tâm – giáo viên về hưu, sống cùng vợ con trong một căn nhà phố khang trang. Người thứ hai – chị Thảo – buôn bán ngoài chợ, sắc sảo, lanh lợi, miệng mồm hơn người. Cậu út – Hưng – kỹ sư công trình, thường xuyên đi xa, ít khi về nhà. Nhưng điểm chung là... chẳng ai muốn nhận trách nhiệm chăm mẹ già.
"Má còn sống được bao lâu nữa đâu," chị Thảo cằn nhằn khi anh Tâm đưa mẹ về nhà chị. "Anh cả thì phải có trách nhiệm chứ! Tôi còn buôn bán suốt ngày ngoài chợ, đâu có thời gian!"
Anh Tâm thở dài, đưa ánh mắt nhìn mẹ, rồi tránh đi. Cái nhìn ấy khiến bà Sáu nhói lòng. Bà từng sinh con trong đau đớn, từng gánh từng gánh rau đi bán để nuôi từng đứa khôn lớn. Giờ đây, khi gánh nặng cuộc đời đã quá sức, bà chỉ mong được ở cạnh các con – nhưng họ thì đùn đẩy nhau như món nợ khó trả.
Rồi bà lại bị đẩy sang nhà Hưng. Nhưng Hưng đâu có ở nhà. Mọi việc lại trút lên vai cô vợ trẻ – Ly – người chưa từng gần gũi mẹ chồng. “Má làm ơn đừng rớt ly tách nữa. Dọn dẹp hoài tôi mệt!” – giọng cô lạnh như băng.
Bà Sáu chẳng nói gì. Bà biết, trong căn nhà này, sự hiện diện của bà chỉ khiến người khác phiền lòng. Đêm xuống, bà quay mặt vào tường, hai hàng nước mắt thấm ướt chiếc gối sờn. Hơn 70 năm sống trên đời, chưa bao giờ bà thấy mình cô độc đến vậy.
Tuần sau, bà được chuyển về nhà anh Tâm. Nhưng chưa đầy ba ngày, anh gọi điện cho Thảo: "Em đưa má về chăm ít bữa. Anh đang bệnh." Và cứ thế, bà Sáu như món đồ bị trao tay, như một chiếc bóng nhạt nhòa trong cuộc sống bận rộn của chính những đứa con mình rứt ruột sinh ra.
Một buổi sáng, bà Sáu lặng lẽ ngồi trên ghế, tay ôm tấm hình chụp chung với ba đứa con khi còn nhỏ. Hồi ấy, Tâm còn biết lén bỏ vào tay mẹ cây kẹo. Thảo từng ôm mẹ khóc nức nở chỉ vì bị bạn trêu. Hưng thì hay chạy theo sau xe đạp của mẹ, gọi toáng: "Chờ con với, má ơi!" Ký ức tràn về như những mảnh ghép sắc lạnh cắt vào tim.
Đêm ấy, bà Sáu lên cơn ho dữ dội. Không ai bên cạnh. Sáng hôm sau, bà mất. Bà nằm đó, nhẹ như một nhành khô vừa rụng xuống đất. Không oán trách, không giận dữ – chỉ là không còn nữa.
Tang lễ diễn ra chóng vánh. Anh em họ hàng đến viếng, lặng lẽ lắc đầu khi thấy cảnh ba người con đứng đấy mà không nhìn nhau. Chị Thảo khẽ nói: “Lo đám xong rồi tính tiếp vụ nhà cửa với sổ tiết kiệm của má. Không nhiều nhưng cũng có phần mỗi đứa.”
Ba hôm sau, họ ngồi quanh chiếc bàn gỗ. Luật sư của bà Sáu đến, mang theo một chiếc phong bì lớn niêm phong kỹ càng. "Di chúc của cụ được làm cách đây ba năm. Bà cụ có một khoản tiết kiệm hơn ba tỷ đồng. Sau khi trừ chi phí tang lễ, phần còn lại sẽ được... để lại toàn bộ cho một người không phải con ruột của bà."
Căn phòng im phăng phắc. Tâm đánh rơi ly nước. Thảo há hốc miệng. Hưng đứng bật dậy: "Cái gì?! Không phải con ruột? Ai mới được?!"
Luật sư bình thản rút ra một lá thư viết tay của bà Sáu. Trong đó, bà kể về người đã chăm sóc bà suốt những năm cuối đời – cô Mai – cô nhân viên giúp việc trong viện dưỡng lão, nơi bà từng xin vào ở tạm một thời gian khi ba người con từ chối nhau. Cô Mai tuy là người xa lạ, nhưng là người duy nhất mỗi tối đều ngồi nghe bà kể chuyện, xoa bóp tay chân, nấu cho bà chén cháo nóng khi gió trở lạnh.
“Tôi không trách các con. Nhưng cuộc đời, đến cuối cùng, tôi cũng hiểu: yêu thương không nằm ở huyết thống, mà ở cách người ta đối xử với nhau khi yếu đuối nhất.” – bà viết.
Mặt Thảo đỏ bừng, nhưng rồi lại tái đi. Hưng cười nhạt: “Bị người ngoài lừa sạch rồi còn gì.” Nhưng ánh mắt Tâm chùng xuống. Ông lặng lẽ gấp lá thư, rời khỏi căn phòng mà không nói một lời.
Vài ngày sau, Tâm quay lại căn nhà cũ của mẹ. Những dấu tích sinh hoạt cũ kỹ vẫn còn đó. Tấm áo ấm mẹ thường mặc, đôi dép bà hay đi chợ. Ông ngồi bệt xuống nền nhà, bật khóc. Không ai chứng kiến. Nhưng lần đầu tiên trong suốt 50 năm cuộc đời, ông cảm thấy mình thật tệ.
Thảo thì bỏ ăn mấy hôm. Mỗi khi nằm xuống giường, tiếng nói run rẩy của mẹ lại văng vẳng bên tai. “Mẹ chỉ muốn được ở cạnh con vài ngày...” Câu nói ấy, chị đã gạt đi. Giờ đây, dù có bao nhiêu tiền cũng không mua lại được cái ôm mẹ từng chờ.
Hưng – người tưởng chừng lạnh lùng nhất – tìm đến viện dưỡng lão, hỏi thăm cô Mai. Khi nhìn thấy người phụ nữ nhỏ nhắn ấy, cậu ngập ngừng: “Cảm ơn vì đã chăm sóc má tôi. Chúng tôi... đáng lẽ phải làm điều đó.”
Cô Mai nhìn cậu, chỉ mỉm cười buồn. “Bà cụ hay kể về các anh chị lắm. Lúc nào cũng bảo các con bận rộn, chắc mai này sẽ có thời gian bên mẹ nhiều hơn.”
Thời gian trôi đi, ba người con không ai nói với ai câu nào về tiền. Nhưng họ thay đổi. Tâm bắt đầu đi từ thiện mỗi cuối tuần, nấu cơm cho người già neo đơn. Thảo lui về mở một quán ăn nhỏ, mỗi ngày tặng vài suất cho người nghèo, như một cách chuộc lỗi. Hưng đưa vợ và con trai về sống tại căn nhà cũ của mẹ, bắt đầu chăm sóc từng viên gạch, từng khóm cây bà từng trồng.
Một năm sau, họ cùng nhau tổ chức lễ giỗ đầu cho bà Sáu. Không còn cãi cọ, không còn đùn đẩy. Căn nhà nhỏ rộn ràng tiếng người, khói hương nghi ngút, những đứa cháu ngồi xung quanh, ríu rít hỏi: “Bà cố ngày xưa hiền không ba?”
Tâm bế đứa cháu ngoại lên, ánh mắt hiền từ: “Bà cố hiền lắm. Bà từng thương ba hơn cả chính bản thân mình.”
Trong góc bàn thờ, tấm hình bà Sáu mỉm cười hiền hậu. Không có tiền để lại cho con cái, nhưng bà để lại thứ giá trị hơn – sự thức tỉnh. Bà ra đi không mang theo gì, nhưng lại để lại rất nhiều.
Và đó là cách bà Sáu khiến các con mình trưởng thành, dù hơi muộn. Nhưng... không bao giờ là quá trễ để yêu thương.