Bến sông Thu Bồn ở Quảng Ngãi, nơi những chiếc thuyền nhỏ neo đậu và mùi phù sa hòa quyện với gió biển, cũng là nơi bà Hai đã sống trọn cuộc đời gầy gò, khắc khổ trong căn nhà cấp bốn tồi tàn. Cuộc đời bà là chuỗi ngày dài lam lũ, những vết chân chim hằn sâu nơi khóe mắt và mái tóc bạc trắng là minh chứng cho bao năm tháng cơ cực. Nhiều năm về trước, vào một buổi sáng sớm, bà đã cưu mang một đứa bé sơ sinh bị bỏ rơi đầu làng, đặt tên nó là Khoa.
Không có chồng, không có người thân giúp đỡ, bà Hai đã một mình tần tảo, gánh gồng nuôi Khoa khôn lớn. Ngày ngày, bà lượm ve chai khắp nơi, từ những con hẻm nhỏ hôi hám đến các quán xá đông đúc ồn ào ở trung tâm thành phố, chỉ để kiếm từng đồng bạc lẻ, từng tờ tiền nhàu nát nuôi con. Tấm lưng còng, đôi bàn tay chai sạn vì những mảnh ve chai sắc nhọn, và mùi hôi hám đặc trưng từ những bọc ve chai đã trở thành hình ảnh quen thuộc của bà Hai, một hình ảnh gắn liền với tuổi thơ của Khoa.
.png)
Khoa lớn lên trong vòng tay bao bọc, yêu thương hết mực của mẹ. Bà Hai dành hết mọi thứ mình có cho con, từ miếng cơm manh áo đến những đồng tiền ít ỏi để con được đi học, được bằng bạn bằng bè. Bà hy vọng Khoa sẽ nên người, sẽ có một tương lai tươi sáng hơn cuộc đời bà. Bà nhìn Khoa, ánh mắt bà tràn đầy niềm tự hào và tình yêu thương vô bờ bến.
Thế nhưng, cuộc đời trớ trêu thay, Khoa lại nhiễm thói ăn chơi, đua đòi, và đặc biệt là mang nặng lòng sĩ diện hão huyền với bạn bè. Anh xấu hổ về người mẹ nghèo khó, về công việc hèn mọn mà bà Hai đã làm để nuôi anh ăn học. Anh xấu hổ về căn nhà cấp bốn tồi tàn, về mùi ve chai ám ảnh. Anh luôn cố gắng che giấu xuất thân của mình, cố gắng hòa nhập vào một thế giới giả tạo của những đứa trẻ con nhà giàu có.
Khoa thường xuyên nói dối bạn bè về gia đình mình, rằng anh là con nhà giàu, bố mẹ anh là những người thành đạt. Anh thường xuyên đòi tiền mẹ để đi chơi, để mua sắm những món đồ xa xỉ mà anh không cần thiết, chỉ để chứng tỏ đẳng cấp với bạn bè. Bà Hai, dù biết con mình đang đi sai đường, nhưng vì quá thương con, quá mù quáng trong tình yêu thương, bà vẫn cố gắng đáp ứng mọi yêu cầu của Khoa, dù cho bà phải nhịn đói, nhịn mặc, phải lặn lội kiếm từng đồng bạc lẻ trong mưa gió.
Tôi là một người hàng xóm của bà Hai, tôi tên là Hà. Tôi đã chứng kiến cuộc đời bà, chứng kiến tình yêu thương vô bờ bến của bà dành cho Khoa, và cả sự thay đổi của Khoa. Tôi đã nhiều lần khuyên bà Hai nên cứng rắn hơn với Khoa, nhưng bà chỉ thở dài, ánh mắt bà đầy vẻ cam chịu: "Nó là con của tôi, tôi phải nuôi nó thôi cô à. Rồi nó sẽ hiểu thôi." Lòng tôi quặn thắt mỗi khi nhìn thấy bà Hai còng lưng đi lượm ve chai, trong khi Khoa lại đang tiêu xài hoang phí những đồng tiền đó.
Bi kịch xảy ra vào một đêm mưa gió, khi những hạt mưa nặng hạt như trút nước xuống thành phố. Khoa đang ngồi nhậu nhẹt cùng đám bạn bè tại một quán ăn sang trọng ở trung tâm thành phố Quảng Ngãi. Tiếng cười đùa ồn ào, tiếng nhạc xập xình át đi tiếng mưa, át đi cả những suy nghĩ về cuộc sống, về gia đình. Khoa đang ngập chìm trong men say và sự phù phiếm, cố gắng tỏ ra mình là một người sành điệu, đẳng cấp.
Bỗng, từ phía xa, một bóng dáng quen thuộc xuất hiện. Đó là bà Hai, với chiếc bao tải lớn trên vai, ướt sũng nước mưa, đang cặm cụi lượm từng vỏ lon bia dưới gầm bàn của khách. Mùi hôi thối đặc trưng từ chiếc bao tải và bộ quần áo cũ kỹ, ẩm ướt của bà len lỏi trong không khí, hòa quyện với mùi thức ăn, mùi rượu bia, tạo nên một mùi khó chịu.
Đám bạn của Khoa, vốn là những kẻ ăn chơi trác táng, thấy vậy liền cười khinh khỉnh, buông lời chế giễu, đầy sự miệt thị: "Bà lão kia hôi thối quá! Nhìn bà ta ghê tởm chưa kìa! Đồ ăn mày!" Những lời nói đó, như những mũi kim châm vào tai Khoa. Anh vừa nhìn thấy mẹ, vừa nghe những lời nói đó, bỗng hoảng hốt tột độ. Sĩ diện hão huyền trong anh trỗi dậy, lấn át tất cả những tình cảm còn sót lại. Anh sợ hãi quá khứ nghèo khó của mình bị bại lộ, sợ hãi bị bạn bè khinh thường, sợ hãi bị mất đi cái vỏ bọc giả tạo mà anh đã cố gắng xây dựng bấy lâu nay.
Ánh mắt anh đảo quanh, cố gắng tìm cách thoát khỏi tình huống khó xử này. Trong một khoảnh khắc mất kiểm soát, Khoa quay sang đám bạn, nói lớn một câu mà có lẽ cả đời bà Hai cũng không thể ngờ được, một câu nói như nhát dao đâm thẳng vào trái tim người mẹ: "Bà già này không phải mẹ của tao! Nhà tao giàu lắm, mẹ tao không làm cái nghề dơ bẩn này!" Anh còn cố tình khoe khoang về sự giàu có giả tạo của gia đình mình, kể lể về những món đồ hiệu, những chuyến du lịch sang trọng, để che đậy sự thật, để chứng tỏ mình không liên quan gì đến người phụ nữ nghèo khổ đang đứng trước mặt.
Bà Hai đứng sững lại, như bị đóng đinh tại chỗ. Chiếc bao tải trên vai bà rơi xuống đất, những vỏ lon bia lăn lóc trên nền gạch ướt át. Đôi mắt mờ đục của bà nhìn thẳng vào Khoa, ánh mắt đó chất chứa nỗi đau đớn tột cùng, một nỗi đau không thể diễn tả bằng lời. Nước mắt bà lăn dài trên khuôn mặt khắc khổ, hòa cùng nước mưa, mặn chát. Bà không nói một lời nào, chỉ lẳng lặng quay lưng bước đi, bóng dáng gầy guộc của bà khuất dần trong màn mưa và ánh đèn đêm, mang theo nỗi đau mà không một ai có thể thấu hiểu.
Tôi, Hà, cũng vô tình có mặt ở quán ăn đó đêm hôm ấy. Tôi đã chứng kiến tất cả. Lòng tôi quặn thắt khi nhìn thấy cảnh tượng đó. Tôi muốn chạy đến ôm lấy bà Hai, muốn mắng chửi Khoa, nhưng tôi không thể làm gì. Tôi chỉ đứng đó, nhìn bà Hai đi khuất, và cảm thấy một sự tức giận tột cùng đối với Khoa, đối với sự vô tâm, bất hiếu của anh ta.
Sau đêm hôm đó, bà Hai trở về nhà. Căn nhà cấp bốn nhỏ bé giờ đây trở nên lạnh lẽo và trống rỗng hơn bao giờ hết. Lòng bà đau như cắt, nỗi đau tinh thần còn lớn hơn bất kỳ nỗi đau thể xác nào. Bà ốm nặng. Cơn sốt cao hành hạ bà, nhưng bà không dám gọi điện cho Khoa. Bà sợ làm phiền con, sợ con lại mắng chửi.
Khoa thì vẫn tiếp tục cuộc sống ăn chơi, lêu lổng. Anh không hề biết rằng mẹ mình đang vật lộn với cơn bệnh hiểm nghèo, không hề hay biết rằng từng phút từng giây mẹ đang giành giật sự sống. Anh vẫn mải mê trong những cuộc vui thâu đêm cùng bạn bè, trong những lời khen ngợi giả dối, trong cái vỏ bọc hào nhoáng mà anh tự tạo ra.
Vào một đêm khuya, cơn đau của bà Hai trở nên dữ dội. Bà cố gắng gọi điện cho Khoa, nhưng điện thoại anh tắt máy. Anh đang say sưa trong một quán bar ồn ào, không hề hay biết rằng có một người mẹ đang giành giật sự sống, đang khao khát được nghe giọng nói của con trai lần cuối. Bà cố gắng bò ra cửa, khát khao được nhìn thấy con trai lần cuối, nhưng sức lực đã cạn kiệt. Bà ngã gục ngay ngưỡng cửa, hơi thở yếu dần.
Sáng hôm sau, tôi, Hà, thấy cửa nhà bà Hai vẫn hé mở, lòng tôi có một dự cảm chẳng lành. Tôi bước vào nhà, và cảnh tượng trước mắt khiến tôi chết lặng. Bà Hai đã qua đời trong căn nhà lạnh lẽo, cô đơn. Trên tay bà vẫn còn nắm chặt chiếc điện thoại cũ, màn hình vẫn hiện lên số của Khoa, số của đứa con mà bà đã dành cả đời để yêu thương và hy sinh. Bà đã ra đi trong sự cô đơn và nỗi đau, mang theo những lời nói ác độc của con trai.
Sau đám tang của bà Hai, khi gia đình và hàng xóm đang đau buồn, một luật sư bất ngờ xuất hiện. Ông ấy mang theo một phong bì cũ kỹ, nói rằng đó là di chúc của bà Hai. Mọi người đều ngạc nhiên. Bà Hai, một người phụ nữ nghèo khó, làm gì có tài sản để lại di chúc?
Luật sư mở phong bì và đọc. Nội dung di chúc khiến tất cả mọi người trong phòng chết lặng. Bà Hai, không chỉ là một người lượm ve chai, mà bà còn là chủ sở hữu của một công ty tái chế lớn ở thành phố. Bà đã giấu kín thân phận thật của mình suốt bao nhiêu năm qua. Tất cả tài sản của bà, bao gồm một khu đất rộng lớn ở ngoại ô thành phố, và một khoản tiền tiết kiệm khổng lồ trong ngân hàng, đều được dành cho Khoa, với điều kiện anh phải thành lập một quỹ từ thiện mang tên bà Hai để giúp đỡ những người nghèo khó, và phải tiếp quản công ty tái chế của bà, sống một cuộc đời chân chính, có ích.
Bà Hai đã để lại một lá thư tay trong di chúc, gửi cho Khoa. Từng dòng chữ run rẩy của bà như xoáy vào tim Khoa: "Khoa con trai của mẹ, mẹ biết con xấu hổ về mẹ, về công việc của mẹ. Nhưng con à, mẹ muốn con hiểu rằng, không có nghề nào là thấp kém cả, chỉ có con người mới thấp kém khi sống một cuộc đời vô ích, khi quay lưng lại với nguồn cội của mình. Mẹ đã cố tình sống nghèo khó để dạy con bài học về sự trân trọng giá trị đồng tiền, về lòng biết ơn. Nhưng mẹ đã thất bại. Mẹ chỉ mong con sau này sẽ hiểu, sẽ sống một cuộc đời có ích, không phụ công mẹ."
Khoa sụp đổ. Anh không thể tin vào những gì mình vừa nghe. Mẹ anh, người mà anh luôn xấu hổ, lại là một nữ doanh nhân thành đạt? Mẹ anh đã hy sinh tất cả để dạy anh bài học về cuộc sống? Nỗi ân hận tột cùng gặm nhấm tâm can anh. Anh khóc nức nở, tiếng khóc xé lòng vang vọng trong căn nhà lạnh lẽo.
Tin mẹ mất, và sự thật về thân phận của bà Hai, như sét đánh ngang tai Khoa. Anh sụp đổ hoàn toàn. Đám bạn bè bấy lâu nay, những kẻ từng tôn sùng anh vì tiền bạc giả tạo, giờ đây cũng dần quay lưng. Không còn ai để anh dựa dẫm, không còn ai để anh sĩ diện. Lúc này, mọi hào nhoáng giả tạo đều tan biến, chỉ còn lại nỗi ân hận tột cùng gặm nhấm tâm can anh, như những con sâu đang đục khoét trái tim anh.
Khoa quay về căn nhà cũ của mẹ. Mùi hôi từ những vỏ ve chai, từ bộ quần áo cũ kỹ của mẹ bỗng trở nên thiêng liêng và ám ảnh anh. Anh nhìn thấy những kỷ vật mẹ đã giữ gìn cẩn thận, những vết chai sạn trên bàn tay mẹ, và hình ảnh mẹ còng lưng đi lượm ve chai, đội mưa đội nắng, hiện rõ mồn một trong tâm trí anh. Anh quỳ xuống bên di ảnh mẹ, khóc nức nở, cầu xin sự tha thứ mà anh biết sẽ không bao giờ nhận được, bởi mẹ anh đã ra đi mãi mãi.
Khoa dành hàng tháng trời để suy nghĩ, để đối mặt với những lỗi lầm của mình. Anh đọc đi đọc lại lá thư của mẹ, từng câu từng chữ như những nhát dao cứa vào lòng anh. Anh nhận ra rằng, mẹ anh đã yêu anh nhiều đến nhường nào, và anh đã đối xử tệ bạc với mẹ ra sao. Nỗi đau ấy trở thành động lực để anh thay đổi cuộc đời.
Cuối cùng, Khoa quyết định từ bỏ con đường ăn chơi, lêu lổng. Anh bắt đầu tìm hiểu về công ty tái chế của mẹ, học cách quản lý, và từng bước đưa công ty phát triển. Anh không ngừng học hỏi, làm việc chăm chỉ, và sống một cuộc đời chân chính, có ích. Anh dành dụm tiền, làm những việc thiện nguyện để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn như mẹ anh ngày xưa, đặc biệt là những người lao động nghèo.
Anh thành lập một quỹ từ thiện mang tên bà Hai, giúp đỡ những người lượm ve chai, những mảnh đời bất hạnh. Anh thường xuyên đến thăm căn nhà cấp bốn cũ của mẹ, dọn dẹp sạch sẽ, và thắp hương cho bà. Anh luôn giữ lại chiếc bao tải cũ của mẹ, như một lời nhắc nhở về quá khứ, về những lỗi lầm của mình.
Dù đã thành đạt, nhưng nỗi ân hận vì câu nói ác độc năm xưa, vì cái chết cô đơn của mẹ, đã ám ảnh anh suốt cuộc đời. Anh sống một cuộc đời có ích, nhưng trái tim anh luôn mang một vết sẹo sâu sắc, một lời nhắc nhở về cái giá của lòng sĩ diện và sự bất hiếu. Anh biết, anh sẽ không bao giờ có thể bù đắp được cho mẹ, nhưng anh sẽ sống một cuộc đời xứng đáng với sự hy sinh của mẹ, và đó là cách duy nhất để anh chuộc lỗi.
Tôi, Hà, vẫn thường xuyên đến thăm Khoa. Tôi thấy anh ấy đã thay đổi rất nhiều. Anh ấy không còn là một Khoa kiêu ngạo, sĩ diện hão huyền nữa. Anh ấy trở thành một người đàn ông trưởng thành, có trách nhiệm, và có tấm lòng nhân ái. Chúng tôi thường cùng nhau đến thăm mộ bà Hai, thắp hương cho bà, và kể cho bà nghe về những gì Khoa đã làm được.
Câu chuyện về bà Hai và Khoa đã trở thành một bài học sâu sắc về tình mẫu tử, về lòng tham, sự hối lỗi, và sức mạnh của sự chuộc lỗi. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, không có nghề nào là thấp kém, chỉ có con người mới thấp kém khi sống một cuộc đời vô ích, khi quay lưng lại với những giá trị đạo đức. Và rằng, tình yêu thương và sự hy sinh của cha mẹ là vô bờ bến, đừng bao giờ để lòng sĩ diện che mờ đi những giá trị quý giá ấy.