.png)
Trưa mùa hè miền Trung, nắng như thiêu đốt cả khoảng sân đất nứt nẻ. Mẹ gầy gò lom khom sau vườn, đôi tay rám nắng cặm cụi nhặt từng nhành rau sót lại. Từ ngày bố mất, mẹ một mình gồng gánh nuôi năm anh chị em, không một lời than vãn, không một ngày ngơi tay. Căn nhà cấp bốn cũ kỹ lưng chừng đồi, mái ngói xô lệch theo gió mùa, là nơi mẹ vun vén từng giấc mơ nhỏ cho đàn con lớn lên.
Chị cả Hạnh là niềm tự hào của mẹ. Tốt nghiệp đại học loại giỏi, chị vào Nam lập nghiệp, nhanh chóng trở thành giám đốc chi nhánh một công ty lớn. Lần nào về quê, chị cũng mang theo quà bánh và ánh mắt tự hào của xóm làng dành cho mẹ. Nhưng lần này, chị trở về với một đề nghị khiến cả nhà im lặng: bán mảnh đất 1.500 mét vuông để chia phần cho các anh chị em, coi như quỹ dưỡng già cho mẹ. Lý do có vẻ hợp lý, nhưng ánh mắt mẹ thoáng se lại.
Anh Hai phản đối đầu tiên. Anh làm thợ hồ, vất vả ngược xuôi, nhưng vẫn giữ quan niệm mảnh đất là hương hoả, không thể đong đếm bằng tiền. Em gái Út rụt rè, không nói, chỉ cúi mặt. Mẹ im lặng rất lâu rồi nói nhỏ: “Miễn các con thương yêu nhau là mẹ yên lòng.” Sau hôm đó, chị Hạnh gửi vào nhóm chat đoạn ghi âm lời mẹ, kèm lời nhấn mạnh: "Mẹ đã đồng ý rồi."
Không ai còn lên tiếng phản đối. Giấy tờ sang nhượng được hoàn tất chỉ trong vòng một tháng. Người mua là một đại gia thành phố, nhanh chóng phá bỏ căn nhà cũ để xây biệt thự nghỉ dưỡng. Mẹ dọn sang ở tạm nhà dì bên cạnh, nói rằng như vậy tiện trông cháu dì. Nhưng thật ra, đêm nào mẹ cũng ngồi ngoài hiên nhìn về phía gốc xoài, ánh mắt xa xăm như lạc vào những ngày cũ.
Mùa đông về sớm. Một buổi sáng sương mù dày đặc, điện thoại anh Hai đổ chuông. Mẹ mất. Đơn giản và lặng lẽ. Trong phòng trọ nhỏ, chỉ có vài bộ đồ, một tấm hình cũ của cả nhà chụp dưới gốc xoài năm xưa. Đám tang được tổ chức nhanh chóng, đầy đủ nghi thức, nhưng không khí lạnh lẽo như thiếu đi một điều gì thiêng liêng không gọi được tên.
Chị Hạnh mang theo loa nhỏ, bật đoạn ghi âm mẹ gửi chị riêng vào một buổi tối cuối đời. Giọng mẹ yếu nhưng rõ ràng: “Mẹ không muốn bán đất. Nhưng mẹ không muốn các con vì đất mà giận nhau. Mẹ chỉ mong được nằm lại nơi gốc xoài, không cần bia mộ, không cần rình rang. Chỉ cần các con sống thuận hòa.” Không ai nói gì. Một khoảng lặng sâu đến mức nghe rõ tiếng gió rít qua khe cửa.
Sau lễ tang, các anh chị em tụ họp lần đầu đầy đủ trong nhiều năm. Không ai dám nhìn nhau quá lâu. Anh Hai uống cạn chén rượu, giọng khàn: “Mình đã sai rồi.” Em Út bật khóc. Chị Hạnh, lần đầu tiên, rơi nước mắt trước mặt mọi người. Những giọt nước mắt không phải vì mất mát, mà vì sự hối hận khôn nguôi.
Vài tuần sau, họ quyết định lập Quỹ học Mẹ Hòa – tên mẹ – từ số tiền bán đất. Quỹ dành cho trẻ em nghèo vùng quê, nơi mẹ từng lặng lẽ dạy chữ miễn phí mỗi tối cho tụi nhỏ hàng xóm. Người mua biệt thự, nghe chuyện, không ngần ngại giữ lại cây xoài cũ, cho dựng bên cạnh một chiếc ghế đá với tấm bảng nhỏ ghi dòng chữ: "Nơi bà Hòa từng ngồi đan áo cho cháu."
Anh Ba – người ít nói nhất nhà – trở thành người thường xuyên về thăm quê. Anh không mang theo gì nhiều, chỉ là bó hoa dại mẹ từng thích, và đôi lúc là chiếc bánh nếp mẹ hay làm. Anh ngồi dưới gốc xoài, lặng thinh, để mặc gió thổi qua tóc, và những kỷ niệm ùa về như dòng suối chảy không ngừng.
Một lần, anh gặp một bé gái ngồi học bài dưới gốc cây, bên chiếc ghế đá. Bé nói: “Cháu nghe bà Hòa ngày xưa dạy học ở đây. Mẹ cháu kể bà hiền lắm.” Anh nhìn bé gái, mắt rưng rưng, rồi khẽ gật đầu. Trong lòng anh, một điều gì đó được chữa lành, dù không thể gọi tên.
Những dịp giỗ mẹ, các anh chị em đều về đầy đủ. Không còn biệt thự sang trọng làm họ ngại ngùng. Không còn những câu chuyện công việc để phô trương. Chỉ còn lại những bữa cơm đơn sơ bên gốc xoài, tiếng cười vang giữa ký ức, và lòng biết ơn sâu sắc với người mẹ đã hy sinh cả đời trong lặng lẽ.
Một hôm, chị Hạnh dẫn con gái nhỏ về quê. Cô bé ngồi bên mẹ, hỏi: “Ngoại có buồn không khi không có mộ?” Chị Hạnh ôm con vào lòng, mắt xa xăm: “Ngoại nằm ở nơi đẹp nhất. Ở gốc xoài này, nơi có tiếng cười, tiếng học bài, và nơi tụi con sẽ luôn nhớ đến tình thương.”
Chị ngồi thật lâu, rồi rút từ túi áo một tờ giấy cũ – tờ đơn xin giữ lại cây xoài chị từng gửi người mua đất. Họ đã chấp thuận. Và lần đầu tiên sau bao năm, chị cảm thấy mình làm được một điều đúng.
Tình thương, hoá ra không nằm ở số tiền chia đều, mà nằm trong những lần con cháu ngồi lại bên nhau, kể về mẹ như một huyền thoại giữa đời thường. Nơi mẹ chưa từng có một tượng đài, nhưng trái tim mẹ là nơi mọi đứa con tìm về, khi mỏi mệt hay khi cần yêu thương vô điều kiện.